Geven: Bozkırın Dikenli Şifası

Geven, Anadolu’nun kadim bitkilerinden biridir. Gövdesinden akan özsuyunun havada katılaşmasıyla elde edilen kitre, yüzyıllardır kültürümüzde yer bulur. Kitre, özellikle kitre bebek sanatının en önemli malzemesidir; bebeklerin yüz ifadelerinin şekillendirilmesinde incelikle kullanılır. Böylece geven yalnızca doğanın bir armağanı değil, aynı zamanda Türk kültür ve folklorunun yaşayan bir parçasıdır.

Baklagiller ailesinden olan geven, bozkır ekosistemlerinde erozyon kontrolü açısından da büyük önem taşır. Ülkemizde birçok geven türü bulunmasına rağmen, yalnızca Beypazarı Geveni (Astragalus beypazaricus) endemik özellikleri nedeniyle özel koruma altına alınmıştır. Atalarımızın “Tilki gevene oturmaz” sözü, dikenli yapısının oluşturduğu caydırıcılığa bir gönderme yapar; göz göre göre bir zorluğa atılmamak gerektiğini öğütler.

Çocukluğumun bozkır manzaralarında sıkça karşılaştığım geven, çoğu zaman yakacak olarak kullanılırdı. Nadiren açan mor-pembe çiçekleri ile gözümü şenlendirirdi. Oysa bugün biliyoruz ki gevenin içeriğinde bulunan astragaloside ve flavonoidler, cilt sağlığı açısından oldukça kıymetli. Yapılan araştırmalar, bu moleküllerin anti-aging (yaşlanma karşıtı) ve nemlendirici özelliklere sahip olduğunu ortaya koyuyor. Bir bitkinin dikenleriyle böylesine sert görünmesine rağmen, cilde bu kadar yoğun nem kazandırması gerçekten hayranlık uyandırıcı.

2018 yılında Ankara Üniversitesi hocalarıyla birlikte katıldığım bir çalışmada, gevenin köklerini topraktan çıkarmanın ne denli zor olduğunu deneyimlemiştim. Kökler, suya ulaşabilmek için derinlere kadar uzanıyordu. Belki de bu özelliği, cilde taşıdığı nemin kaynağını anlatıyordu. Günümüzde kozmetik alanında geven üzerine yapılan bilimsel çalışmalar, bu bağlantıyı doğrular nitelikte. Özellikle 2024 yılında yayınlanan bir araştırma, gevenin Centella asiatica ile birlikte kullanıldığında kolajen sentezini desteklediğini ve nem bariyerini güçlendirdiğini ortaya koydu. Makale; https://www.mdpi.com/2079-9284/12/4/131

Besler Şifa olarak bizler, doğanın bu dikenli ama şifalı bitkisini hem kültürel değerleri hem de cilt sağlığına sunduğu katkılar açısından önemsiyoruz. Geven bize, bozkırın çetinliğinde bile yaşamın ve şifanın filizlenebileceğini hatırlatıyor. 🌿

Kentsel Çölleşmeyle Mücadelede Doğa Temelli Çözümler

Türkiye’nin birçok bölgesinde “kuraklık alarmı” çalıyor. Meteoroloji’nin 2025 yılına ait haritasına göre olağanüstü ve şiddetli kuraklık yaşanan alanların sayısı giderek artıyor. Uzmanlar bu durumun yalnızca tarımı değil; aynı zamanda içme suyu kaynaklarını, şehirlerin yaşam kalitesini ve ekosistemleri tehdit ettiğini vurguluyor. Şehirlerde hızla büyüyen betonlaşma, geçirimsiz yüzeylerin artması ve doğal su döngüsünün bozulmasıyla birlikte “kentsel çölleşme” riski artık ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Peki, geçmişte bu sorunlarla nasıl başa çıkılıyordu? Şehirlerde geçirimsiz yüzeylerin artmasıyla oluşan “kentsel çölleşme kavramı” uzun yıllardır tartıştığımız bir kavram olarak daha da önemli hale geliyor. “Kentsel Çölleşme Kavramı Ve Türkiye Açısından Değerlendirmeler” makalemizi 2014 yılında kaleme almış ve Belçika Desertland da sunmuştuk.

Yaklaşık 100 yıl öncesine kadar Anadolu’nun pek çok bölgesinde sarnıç sistemleri yaygın olarak kullanılıyordu. Yaz aylarında kuraklığa karşı geliştirilen bu sistem, yağmur sularını biriktiriyor ve yeraltı sularını besliyordu. Ancak modern şehirleşmeyle birlikte barajlar ön plana çıkarıldı, sarnıç sistemi ise unutuldu. Bugün geldiğimiz noktada, yoğun betonlaşma şehirlerin su tutma kapasitesini yok ediyor; dereler beton kanallara hapsediliyor, şehirler kendi iklimini kuraklaştırıyor. Yani doğal döngünün yerini yapay altyapılar aldıkça kentsel çölleşme derinleşiyor.

Sarnıç sistemini modern bir anlayışla yeniden hayata geçirmek ve doğa temelli çözümlerle birleştirmektir. Denize akıp giden nehirler yerine suyu yerinde tutan küçük teknik ve teknolojiler uygulamalıyız.

Yamaçlara ve yerleşim yerlerinden uzak dere içlerine betonsuz bentler yapılmalı; suyun doğal yollarla süzülerek yeraltına ulaşması sağlanmalıdır. Beton derelerden acilen vazgeçilmelidir. Eğer mevcut beton dereler kaldırılmayacaksa, geçirgen noktalarda sızdırma bölgeleri oluşturulmalı ve modern yeraltı besleme sistemleri kurulmalıdır. Sünger şehir kavramı geliştirilmelidir.

Kısacası, kadim bilgeliği modern mühendislikle buluşturmanın zamanı geldi. Doğa temelli çözümler, yalnızca bugünün kuraklık sorununu hafifletmeyecek; aynı zamanda şehirlerin çölleşmesini yavaşlatacak, su döngüsünü yeniden canlandıracak ve gelecek nesillere daha güvenli, yaşanabilir şehirler bırakacaktır.

Kentsel çölleşmeye doğa temelli çözümlerle dur demeliyiz.

Makale: https://www.academia.edu/9950985/KENTSEL_%C3%87%C3%96LLE%C5%9EME_KAVRAMI_VE_T%C3%9CRK%C4%B0YE_A%C3%87ISINDAN_DE%C4%9EERLEND%C4%B0RMELER

Bu metni Orman Y. Mühendisi Mustafa Çetin kaleme almıştır.

Toprak Örtücü Bitkiler Konusuna Giriş

 Peyzaj mimarlığında bitki örtüsünün doğru kullanımı, yalnızca estetik açıdan değil, aynı zamanda ekolojik denge ve toprak koruma açısından da büyük önem taşır. Yer örtücü bitkiler, özellikle toprak erozyonunun önlenmesi, alanın mikroklima özelliklerinin düzenlenmesi ve bakım maliyetlerinin azaltılması gibi işlevsel faydalar sağlar. Bu bağlamda, çim alanlarının tesisi ve bakımı da peyzajın önemli bileşenlerinden biridir. Peyzaj mimarlarının çim türlerini tanıması, iklim koşullarına uygun karışımlar oluşturabilmesi, tohumla çim tesisi, biçim teknikleri, hastalık yönetimi, sulama ve gübreleme gibi konularda teknik bilgiye sahip olması gerekir. Ayrıca çim dışı otsu ve odunsu yer örtücü bitkiler, özellikle yol şevleri, çatı ve teras bahçeleri gibi özel alanlarda alternatif çözümler sunar.

Bu kapsamda peyzaj eğitimi, öğrencilere doğal bitki örtüsünü tanıma, işlevsel bitki seçimi yapma ve farklı ölçeklerde çim alanları kurup bu alanların bakımını gerçekleştirme becerisi kazandırır. Öğretim süreci hem teorik düz anlatımı hem de arazi uygulamalarını içererek öğrencilerin uygulama becerilerini geliştirir. Bu ders, peyzaj mimarlarının yer örtücü bitkilerin seçimi ve kullanımı konusundaki bilgi düzeyini artırarak, doğayla uyumlu ve sürdürülebilir peyzajlar tasarlamasına olanak tanır.

1. Şengönül, K. (t.y.). Yer örtücü bitkiler I. Cilt (Çim ve çim alanları yapımı) [Basılmış ders notları].
2. Uluocak, N. (1999). Yer örtücü bitkiler (Yayın No. 428). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları.
3. McKinley, M. (2005). All about lawns. ORTHO Books.
4. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi. (1991). Yer örtücüler (Ders Kitabı No. 108).

Toprağı Örten Bitkilerde Tercih Kriterleri ve Floristik Göstergeler

Uluocak, N., (1980). Toprak koruyucu doğal bitki örtüsü ve indikatör olaylar. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 30(1), İstanbul. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/175622 

Toprak örtücü bitkilerin seçiminde; bitkinin çok yıllık olup olmaması, sağlıklı bir gelişim göstermesi, toprak yüzeyini kaplama yeteneği, morfolojik özellikleri (cins ve tür ayrımı), kök sistemi tipi (saçak veya kazık kök), büyüme formu (dik veya yatık), formları (yumak, stolonlu veya rizomlu) gibi birçok özellik dikkate alınmalıdır. Özellikle bir yıllık ve kısa yaşam döngüsüne sahip bitkiler, buğdaygil (Poaceae) ve baklagil (Fabaceae) familyalarına ait olsalar dahi, genellikle zayıf toprak koruma yeteneğine sahiptir.

Floristik kompozisyonda bu türlerin baskın olması, vejetatif örtünün sürekliliğini sağlayamaması açısından olumsuz bir göstergedir. Örneğin, bir yıllık buğdaygillerden Bromus tectorum başta olmak üzere diğer bir yıllık Bromus türleri; Hordeum murinum, H. jubatum; Elymus caput-medusae; Vulpia ciliata; Aegilops ovata ve diğer Aegilops türleri; Lagurus ovatus gibi türler; yine bir yıllık baklagillerden Trifolium arvense, T. campestre, diğer bir yıllık Trifolium, Lotus, Trigonella ve hatta Medicago türleri; toprak örtüsü açısından yetersiz floristik yapıların göstergesi olarak değerlendirilir.

Buna ek olarak, yarı kurak bölgelerde kısa süreli çiçeklenme periyotlarıyla belirli aralıklarla ortaya çıkan ve hızla kaybolan jeofit türler de kalıcı bir toprak örtüsü oluşturamaz. Anadolu bozkırlarında yaygın olarak gözlenen ve kısa ömürlü olan Achillea, Alyssum, Anthemis, Atriplex, Carduus, Centaurea, Chenopodium, Cichorium, Cirsium, Convolvulus, Crepis, Erodium, Eryngium, Galium, Geranium, Glaucium, Globularia, Malva, Phlomis, Plantago, Polygonum, Potentilla, Rumex, Salvia, Scabiosa, Silene, Teucrium, Veronica, Xeranthemum gibi cinslerin birçok türü, toprak koruma kapasitesi düşük bitkiler arasında yer alır. Bununla birlikte, bazı türlerin rozet yaprakları ile lokal düzeyde sınırlı bir örtü sağlayabildikleri de gözlemlenmektedir. Ayrıca, sürünücü gövdeye sahip bazı bir yıllık bitkiler, ince ve dik gövdeli türlere kıyasla daha iyi bir toprak örtüsü oluşturabilir.

Toprak koruma açısından üstün özelliklere sahip türler genellikle çok yıllık, stolonlu veya rizomlu formlardır. Buğdaygillerden Cynodon dactylon (Kaz ayağı), Agrostis alba (Aktavus), Agropyron türleri (Ayrık), Bromus inermis (Kılçıksız brom), B. erectus (Dik brom), Dactylis glomerata (Domuz ayrığı), Phleum pratense (Köpek kuyruğu), Poa pratensis (Çayır salkımotu), Festuca ovina (Koyun yumağı), Koeleria cristata (Sorguçlu gümüşotu), Lolium perenne (Çok yıllık çim), Chrysopogon gryllus (Buzağılık), Andropogon ve Stipa cinsleri meralarda ve erozyona karşı mücadelede etkin toprak örtücü türler olarak önem taşır.

Baklagiller familyasından toprak koruyucu değeri yüksek olan türler ise; Medicago sativa (Yonca), Hedysarum coronarium (İspanyol korungası), Trifolium pratense (Çayır üçgülü), T. repens (Ak üçgül), T. subterraneum (Yeraltı üçgülü) ile iki yıllık olmasına rağmen Onobrychis sativa, O. viciifolia, O. alba; Lotus corniculatus (Gazal boynuzu), Coronilla varia ve bazı Astragalus türleri (A. eriocarpus, A. atropurpureus vb.) şeklinde sıralanabilir.

Toprak koruyucu bitkilerin etkinliği, yalnızca tür bazında değil, aynı zamanda bu türlerin oluşturduğu sürekli ve kapalı vejetatif örtü ile değerlendirilmelidir. Bu türlerin gelişmiş kök sistemine sahip olmaları, güçlü gövde yapısı ve yapraklanma yoğunluğu gibi morfolojik özellikleri, toprak yüzeyinde etkili koruma sağlamaları açısından önemli niteliklerdir. Bu tür kriterler, deneyimli gözlemciler tarafından sahada kolaylıkla tespit edilebilir ve böylece indikatör bitkiler aracılığıyla bitki örtüsünün kalitesi hakkında güvenilir değerlendirmeler yapılabilir.

Örtü Bitkilerinin Seçimi ve Sınıflandırılması: Kışlık, Yazlık ve Çok Yıllık Türler

Özeker, E., & Ulutürk, M. (2006). Organik tarımda örtü bitkilerinin kullanımı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(2), 153–164. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/59229

Örtü bitkileri, tarım sistemlerinde toprak koruma, organik madde artışı ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliği açısından önemli rol oynamaktadır. Bu bitkiler, özellikle doğal koşullarda toprak verimliliğini korumak, erozyonla mücadele etmek ve toprak biyotasını desteklemek amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Örtü bitkileri mevsimsel gelişim özelliklerine göre kışlık, yazlık ve çok yıllık türler olmak üzere sınıflandırılabilir.

1. Kışlık Örtü Bitkileri

Kışlık örtü bitkileri, genellikle sonbahar başında ekilerek ilkbahar ortasına kadar gelişimlerini sürdürürler. Bu dönemde gelişen bitkiler, ilkbaharda toprak işleme ile parçalanarak yüzeyde malç tabakası oluşturarak toprağın fiziksel özelliklerini iyileştirir (Anonymous, 2004). Kışlık örtü bitkileri baklagil ve baklagil dışı türler olarak iki grupta değerlendirilebilir:

• Baklagil türleri:

  • Vicia villosa (Tüylü fiğ)

  • Trifolium incarnatum (Kırmızı üçgül)

  • Trifolium subterraneum (Yer altı üçgülü)

  • Pisum sativum arvense (Tarla bezelyesi)

  • Vicia sativa (Adi fiğ)

• Baklagil dışı türler:

  • Secale cereale (Çavdar)

  • Lolium multiflorum (İtalyan çimi)

  • Triticum aestivum (Buğday)

  • Hordeum vulgare (Arpa)

  • Avena sativa (Yulaf)

2. Yazlık Örtü Bitkileri

Yazlık örtü bitkileri, ilkbahar sebzelerinin hasadı ile sonbahar sebzelerinin dikimi arasındaki dönemde kullanılarak, hem toprağın örtülü kalmasını sağlar hem de toprak besin dengesini destekler. Bu bitkiler azot bağlama, yüzey akışını ve erozyonu azaltma, organik madde miktarını artırma ve nematod gibi zararlı organizmalarla biyolojik mücadeleye katkı sağlama gibi ekosistem hizmetleri sunar (Anonymous, 2004).

• Baklagil türleri:

  • Vigna unguiculata (Yem börülcesi)

  • Glycine max (Soya fasulyesi)

  • Mucuna deeringiana (Kadife fasulyesi)

  • Crotalaria juncea (Güneş keneviri)

• Baklagil dışı türler:

  • Fagopyrum esculentum (Kara buğday)

  • Sorghum bicolor × Sorghum sudanense (Sorghum sudan otu)

  • Setaria italica (Cin darı)

  • Pennisetum glaucum (İnci darısı)

  • Echinochloa frumentacea (Japon darısı)

3. Suptropik Koşullarda Kullanılan Çok Yıllık Örtü Bitkileri

Çok yıllık örtü bitkileri, özellikle subtropikal iklim kuşağında yer alan meyve bahçelerinde toprağın yıl boyunca örtülü kalmasını sağlayarak verimliliği artırır. Boyları 30 cm’yi geçmeyen bu türler, rekabeti azaltarak meyve ağaçlarının gelişimini olumsuz etkilemeden toprak yüzeyini korur. Örneğin, Dactyloctenium australe (Smothergrass), gölge ve güneşli ortamlarda iyi gelişme gösterirken, Arachis pintoi (Amarillo yer fıstığı) en etkili baklagil örtü bitkisi olarak öne çıkar (Anonymous, 2003). Ancak, rekabet kontrolü yapılmadığında bazı örtü bitkileri muz bahçelerinde istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

• Örnek türler:

  • Arachis pintoi (Amarillo yer fıstığı)

  • Dactyloctenium australe (Smothergrass)

  • Paspalum notatum cv. Competidor (Bahia otu)

  • Trifolium repens (Ak üçgül)

........................................................

Özlü Sözler Çim

1.      "Ekmek elden su gölden, çimelim goca çimelim… ama doğa bu israfa artık izin vermez."

2.      "Bir çimlik yeşil için tonlarca suyu kurban ediyorsak, yeşile değil görüntüye âşık olmuşuz demektir."

3.      "Toprağı yoran, suyu israf eden çim değil, çılgınca süren alışkanlıktır."

4.      "Çim biçmek modernlik değil; doğaya karşı işlenmiş yeşil bir israftır."

5.      "Çim susar, doğa bağırır. Duymuyorsan; su biter, çöl kalır."

6.      "İklim değişti, biz de değişmeliyiz. Sulanan çim değil, fikrimiz olsun."

7.      "Yeşil istiyorsan çim ekme, doğayı dinle."

8.      "Doğa boşluk sevmez, ama bilinçsiz müdahaleye hiç gelmez."

9.      "Çalışıyor görünmek için çim biçmeyin, doğayı koruyarak hizmet edin."

10.  "Bilinçli şehircilik de çime değil, çalıya ve ağaca yer vardır."

11.  "1,8 Dünya tüketiyoruz ama sadece 1 Dünya’mız var."

12.  ""Çim değil; lavanta, kapari, hatmi, hayıt dik, doğaya nefes ver."

13.  "Her ağaçta bir gölge, her boşlukta bir ağaç olmalı."

14.  "Boz yapraklıyı dik, bakım ve su istemez."

15.  "Kapari, doğanın cevabı; susuzluğa meydan okuyan yeşil."

16.  "Çim görüntüdür; lavanta, zakkum ve sumak yaşamdır."

17.  "Belediyeler çimden vazgeçerse, doğa alkış tutar."

18.  "Bakımlı şehir imajı, çimle değil bilinçle olur."

19.  "Çim biçmekle değil, toprağı muhafaza etmekle medeni olunur."

.......................................

Genç Lokman Hekimler whatsapp grubuna dahil olarak Besler Şifa için daha güncel kalabilirsiniz. Buyrun gruba Tıklayınız

Ankara 'da Besler Şifa olarak 50 den fazla Bitkisel Kozmetik ve Doğal Yaşam Ürünlerimiz ile hizmet ediyoruz. Sosyal sorumluluk çalışmaları kapsamında aromaterapi, fitoterapi ve doğal yaşam konularında ücretsiz eğitimler ve atalık tohum takas etkinlikleri yapıyoruz. Bitkisel kozmetik, aromaterapi ve kişisel bakım ürünleri, şifalı krem ve aromatik yağlar için bizi takip edebilirsiniz.

Besler Şifa, Bitkisel Kozmetik ve Doğal Yaşam Ürünlerini;

İnstagram Vitrin: https://www.instagram.com/beslersifa?igsh=MW1lMGZ6b2FjZXIzbw==

Web sayfamız: https://www.beslersifa.com/

Üretici ve tüketici dostu mağaza: https://good4trust.org/beslersifa

Hepsiburada mağazamız: https://www.hepsiburada.com/magaza/besler-sifa

Trendyol mağazamız: https://www.trendyol.com/magaza/besler-sifa-m-872629?sst=0

aZall.com mağazamız: https://www.azall.com/besler-sifa/

Ptt Avm Dükkan: https://www.pttavm.com/magaza/beslersifa

Ürün, hizmet ve projelerimizle...

Şifanız daim olsun. 

Güdül-Beypazarı Hattındaki Madencilik Tehlikesi

Beypazarı Uruş Mahallesi ve çevresinde kurulmak istenen “Sepiyolit Madeni Ocağı Ve Kırma-Eleme Tesisi” bölge halkının sert tepkisiyle karşılaştı. Söz konusu proje, 1862 hektarlık geniş bir alanı kapsıyor. Maden ocağı halkın haklarını, bölgenin doğasını, tarımını, hayvancılığını ve hava kalitesini ciddi şekilde tehdit ediyor.

Uruş’ta yani Güdül ve Beypazarı hattında Kirmir ve Süvari çaylarının birleştiği Köroğlu dağlarının etekleri doğal ve kültürel özellikleriyle zengin bir bölgedir. Gerçekleştirilmek amaçlanan vahşi madencilik faaliyetleri, bölgenin doğal güzelliklerini ve ekosistemini ciddi şekilde tehdit etmektedir.

1. Su Kaynaklarının Kirlenmesi: Sakarya Nehri'nin doğduğu vadilere (Kirmir Ve Süvari) sahip bu bölgedeki madencilik, hayati öneme sahip su kaynaklarını kirletme riski taşımaktadır. Bu durum, hem yerel ekosistemler hem de Sakarya Nehri boyunca insan sağlığı için büyük bir tehlike arz etmektedir. Beypazarı içme suyu havzasının geliştirilmesi gerekmektedir.
2. Biyolojik Çeşitliliğin Tahribatı: Güdül-Beypazarı hattı, koruma altında olan alanların yoğunlaştığı alan olup “korunan alanların sürdürülebilirliğine” ve “referans ekosistemlere” tahrip edecektir. Madencilik faaliyetleri, bu bölgedeki zengin biyolojik çeşitliliği tahrip ederek, ekolojik dengeyi bozacaktır. Bölgede yutak alan ve korunan alan niteliği ve niceliği zenginleştirilmelidir.
3. Ekoturizm ve Gıda Arzı Güvenliğine Etkileri: Bölgedeki vahşi madencilik, “ekoturizm potansiyeline”, “gıda arzı güvenliğine” ve “sürdürülebilir insani kalkınma hakkına” ciddi zararlar verebilir. Doğal tarım üreticilerinin üretim kapasitesi ve motivasyonu olumsuz etkilenerek, bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınması sekteye uğrayacaktır. Ekoturizm ve Agroturizm Çalıştayı raporunda belirtilen hedeflerin irdelenmesi gerekmektedir.
4. Ankara Halkının Haklarının Gaspı: Ankara'ya oldukça yakın olan bu madenler, başkent halkının “temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevrede yaşama hakkını” ve “arazi hakkını” gasp etmektedir. Örneğin Mamak’ın biyolojik çeşitliliğe sahip vadisinde yer alan Kıbrıs Köyü'ndeki maden faaliyetleri de, yerel ürün üretimleriyle kırsal kalkınma imkânlarını tehdit etmektedir.

Bu nedenlerle, Güdül-Beypazarı hattındaki vahşi madencilik faaliyetlerinin durdurulması ve bölgenin doğal ve kültürel değerlerinin korunması gerekmektedir. Sağlıklı bir çevre ve sürdürülebilir kalkınma, hem yerel halkın hem de tüm Türkiye'nin hakkıdır.

Doğaya ve Tarım Alanlarına Sahip Çıkalım!

Beypazarı ve Güdül köylüleri, toprağına, havasına, suyuna ve geleceğine sahip çıkmak için kararlılıkla mücadele ediyor. "ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) Gerekli Değildir" kararına karşı kazandıkları dava, mücadelelerinin ilk adımı oldu. Şimdi ise, seslerine kulak verilip proje durdurulmazsa, yeniden başlatılan ÇED sürecine karşı yine hukuk mücadelesi vermeye hazırlanıyorlar. Bölge sakinleri, projenin gerçek çevresel, sosyal ve ekonomik etkileri yeterince değerlendirilmeden “ÇED Olumlu” kararı verilme ihtimaline karşı tüm yurttaşları farkındalığa, yetkilileri de sorumluluğa çağırıyor.