Tiryak, fitoterapi ve aromaterapide ne anlama gelir?

Tiryak, eczacılık ve tıp tarihinde bir dönem çokça kullanılmış bir ilaç formudur. "tiryaklar" diye anılırlar. içlerinden bazı formülasyonlar zaman içersinde şöhret kazansa da esasen tek bir formulasyonu yoktur. genellikle 40-50 çeşit bitki içeren ve ufak tefek farklılıkları olan onlarca çeşit tiryak terkibi vardır. Keyif vermesi ve bağımlılık yapması sebebiyle nargile gibi keyfi uygulamalarda kullanılır ve tiryakilik yaptığı ifade edilirdi.

Tiryak macun olarak yada panzehir olarak bilinir. Yani tıbbi ve Aromatik bitkilerden az doz alarak vücudu alıştırma biçimidir. Daha öncesinde geçen kaynaklara göre 2 çeşidi bulunuyordu; tiryak-ı faruk: tedavisi zor olan birçok hastalıkta ve zehirli yıla ve böcek sokmalarında kullanılmak üzere hazırlanan, terkibinin ardından en az altı ay sonra kullanılmaya başlanan bir formülasyondur.

Tiryak-ı erbaa: vücudun bağışıklığını artırıcı olarak ve zehirlenmelerde kullanılmak üzere; defne tohumu, centiyane, mür, ziravent'in dövülüp elekten geçirilmesi ve balla karıştırılması ile hazırlanan bir formülasyondur.

Tiryak Kelimesinin Kökeni

“Pontos Kralı Mithridates (MÖ 132-63) zehirlenmelere karşı panzehir olarak hazırladığı (terkibinde 48 drog bulunuyordu) ilaçlarla çok ünlenmişti. Mithridates'in ilaçları sonradan Tiryak (Theriacd) adıyla meşhur olmuştur. 

1539'da Kanuni Sultan Süleyman tarafından annesi Hafize Sultan adına Manisa'da yaptırılan darüşşifanın ilk başhekimi olan Merkez Efendi tarafından yapılıp halka dağıtılan 'Mesir Macunu' da bir nevi tiryak idi ve yapısında 41 farklı drog bulunuyordu.

Bu yayın Ankara Sincan- Besler Şifa Atölyesinde hazırlanmıştır.